Các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) là gì?

Giới thiệu

Các blockchain đã và đang chuyển đổi hoàn toàn hệ thống tài chính của chúng ta ngày nay. Tuy nhiên, những thuộc tính như không cần niềm tin và bất biến không chỉ hữu ích trong các ứng dụng tiền tệ.

Một ứng cử viên tiềm năng khác chịu tác động của công nghệ này là quản trị. Blockchain có thể cho phép các loại tổ chức hoàn toàn mới hoạt động tự chủ mà không cần sự điều phối của thực thể trung tâm.

DAO là gì và hoạt động như thế nào?   

DAO là viết tắt của Decentralized Autonomous Organization (Tổ chức tự trị phi tập trung). Nói một cách dễ hiểu, DAO là tổ chức được mã máy tính và các chương trình quản lý. Như vậy, nó có khả năng hoạt động tự chủ, không cần cơ quan trung ương.

Thông qua việc sử dụng các hợp đồng thông minh, DAO có thể làm việc với thông tin từ bên ngoài và thực hiện các lệnh dựa trên hợp đồng. Như vậy, tất cả những công việc này không cần bất kỳ sự can thiệp nào của con người. DAO thường được vận hành bởi cộng đồng stakeholder nhận khuyến khích thông qua một số loại cơ chế token.

Các quy tắc và hồ sơ giao dịch của DAO được lưu trữ minh bạch trên blockchain. Quy tắc thường được quyết định bằng phiếu bầu của các stakeholder. Thông thường, cách đưa ra quyết định trong DAO là thông qua các đề xuất. Nếu một đề xuất được đa số stakeholder biểu quyết (hoặc đáp ứng một số quy tắc khác đặt ra trong quy tắc đồng thuận mạng) thì đề xuất đó sẽ được thực hiện.

Theo một số cách, DAO hoạt động tương tự như một công ty hoặc một quốc gia-nhà nước, nhưng nó hoạt động theo cách phi tập trung hơn. Trong khi các tổ chức truyền thống hoạt động với cấu trúc cấp bậc và nhiều lớp quan liêu thì DAO không có hệ thống cấp bậc. Thay vào đó, DAO sử dụng các cơ chế kinh tế để gắn lợi ích của tổ chức với lợi ích của các thành viên, thường là thông qua việc sử dụng lý thuyết trò chơi.

Các thành viên của DAO không bị bất kỳ hợp đồng chính thức nào ràng buộc. Họ khá ràng buộc với nhau bởi một mục tiêu chung và các khuyến khích mạng ràng buộc với quy tắc đồng thuận. Những quy tắc này hoàn toàn minh bạch và được viết trong phần mềm mã nguồn mở quản trị tổ chức. Vì các DAO hoạt động không có biên giới nên chúng có thể phải tuân theo quy định ở các khu vực pháp lý khác nhau.

Như tên của nó, DAO phân cấp và tự trị. Nó có tính phân quyền vì không một thực thể nào có quyền đưa ra và thực thi các quyết định. Và nó tự trị vì có thể tự hoạt động.

Khi một DAO được triển khai, nó không bị một bên duy nhất kiểm soát mà thay vào đó được điều chỉnh bởi cộng đồng người tham gia. Nếu quy tắc quản trị trong giao thức như định nghĩa được thiết kế tốt, chúng sẽ hướng các tác nhân mang lại kết quả có lợi nhất cho mạng.

Nói một cách đơn giản, DAO cung cấp hệ điều hành để cộng tác mở. Hệ điều hành này cho phép các cá nhân và tổ chức cộng tác mà không cần phải biết hoặc tin tưởng lẫn nhau.

DAO và vấn đề người ủy nhiệm và người thừa hành

DAO giải quyết một câu hỏi trong kinh tế học được gọi là vấn đề giữa người ủy nhiệm và người thừa hành. Điều này xảy ra khi một người hoặc tổ chức (“người thừa hành”) có khả năng đưa ra quyết định và thực hiện các hành động thay mặt cho một người hoặc tổ chức khác (“người ủy nhiệm”). Nếu người thừa hành có động cơ hành động tư lợi thì họ có thể coi thường quyền lợi của người ủy nhiệm.

Tình huống này khiến người thừa hành chịu rủi ro thay cho người ủy nhiệm. Điều làm vấn đề nghiêm trọng hơn là sự bất cân xứng thông tin giữa người thừa hành và người ủy nhiệm. Người ủy nhiệm có thể không bao giờ biết rằng họ đang bị lợi dụng và không có cách nào để đảm bảo người thừa hành hành động vì lợi ích tốt nhất của họ.

Ví dụ phổ biến của vấn đề này xảy ra với các nhà môi giới đại diện cho nhà đầu tư hoặc nhà quản lý đại diện cho cổ đông.

Bằng cách cho phép mức độ minh bạch cao hơn được kích hoạt bởi các blockchain, mô hình khuyến khích được thiết kế tốt đằng sau các DAO có thể loại bỏ vấn đề. Khuyến khích trong tổ chức được điều chỉnh và có rất ít (hoặc không có) sự bất cân xứng về thông tin. Vì tất cả các giao dịch được ghi lại trên một blockchain nên hoạt động của DAO hoàn toàn minh bạch và về lý thuyết khiến chúng không bị gián đoạn.

Ví dụ về DAO

Mặc dù còn rất sơ khai nhưng mạng Bitcoin có thể được coi là ví dụ đầu tiên về DAO. Nó hoạt động theo kiểu phi tập trung và được điều phối bởi giao thức đồng thuận không có phân cấp giữa những người tham gia.

Giao thức Bitcoin xác định các quy tắc của tổ chức, trong khi Bitcoin là tiền tệ cung cấp khuyến khích người dùng bảo mật mạng. Điều này đảm bảo những người tham gia khác nhau có thể làm việc cùng nhau để giữ cho Bitcoin hoạt động như một tổ chức tự trị phi tập trung.

Mục tiêu chung trong trường hợp của Bitcoin là lưu trữ và chuyển giao giá trị mà không có thực thể trung tâm điều phối hệ thống. Nhưng DAO có thể được sử dụng để làm gì khác nữa?

Các DAO phức tạp hơn có thể được triển khai cho các trường hợp sử dụng khác nhau, chẳng hạn như quản trị token, quỹ mạo hiểm phi tập trung hoặc nền tảng truyền thông xã hội. DAO cũng có thể điều phối hoạt động của các thiết bị được kết nối với Internet of Things (IoT).

Trên hết, những đổi mới này đã giới thiệu một nhóm phụ của DAO được gọi là Tập đoàn tự trị phi tập trung (DAC). DAC có thể cung cấp dịch vụ tương tự cho một công ty truyền thống, ví dụ, dịch vụ đi chung xe. Sự khác biệt là nó hoạt động mà không có cấu trúc quản trị công ty như trong các doanh nghiệp truyền thống.

Ví dụ, một chiếc ô tô tự vận hành và cung cấp dịch vụ đi chung xe bằng ứng dụng DAC có thể hoạt động tự động, thực hiện các giao dịch với con người và thiết bị khác. Thông qua việc sử dụng các oracle blockchain, nó thậm chí có thể kích hoạt các hợp đồng thông minh và tự thực hiện một số tác vụ nhất định, chẳng hạn như tìm đến thợ máy.

Ethereum và “The DAO”

Một trong những ví dụ sớm nhất về DAO là “The DAO”. Nó được tạo thành từ các hợp đồng thông minh phức tạp chạy trên blockchain Ethereum mà được cho là hoạt động như một quỹ đầu tư mạo hiểm tự trị.

Các token DAO đã được bán trong ICO và cung cấp cổ phần sở hữu, quyền biểu quyết trong quỹ phi tập trung này. Tuy nhiên, ngay sau khi ra mắt, khoảng 1/3 số tiền đã bị rút bởi một trong những vụ hack lớn nhất của lịch sử tiền điện tử.

Kết quả của sự kiện này là Ethereum chia thành hai chuỗi sau một lần hard fork. Một là các giao dịch gian lận bị đảo ngược hiệu quả, như thể vụ hack chưa bao giờ xảy ra. Chuỗi này hiện được gọi là blockchain Ethereum. Chuỗi còn lại tuân theo nguyên tắc “mã là luật”, không ‘sờ gáy’ các giao dịch gian lận và duy trì tính bất biến. Blockchain này hiện được gọi là Ethereum Classic.

Các vấn đề mà DAO đang gặp phải là gì?

Pháp lý

Môi trường pháp lý liên quan đến DAO là hoàn toàn không chắc chắn. Các khu vực pháp lý khác nhau sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý xung quanh loại hình tổ chức mới này như thế nào vẫn còn được xem xét. Tuy nhiên, bối cảnh quy định liên tục không chắc chắn có thể là rào cản đáng kể đối với việc áp dụng DAO.

Các cuộc tấn công phối hợp

Các thuộc tính mong muốn của DAO (phân quyền, bất biến, không cần niềm tin) vốn có những nhược điểm về hiệu suất và bảo mật đáng kể. Mặc dù việc một số tổ chức tiềm năng có thể xuất hiện dưới dạng DAO chắc chắn thú vị, nhưng chúng mang lại nhiều rủi ro mà các tổ chức truyền thống không có.

Các điểm tập trung

Có thể cho rằng phân cấp không phải là một trạng thái, mà là một phạm vi, trong đó mỗi cấp phù hợp với một loại trường hợp sử dụng khác nhau. Trong một số trường hợp, quyền tự chủ hoặc phân quyền toàn diện thậm chí có thể không khả thi hoặc không có ý nghĩa.

Các DAO có thể cho phép nhiều người tham gia cộng tác hơn bao giờ hết, nhưng các quy tắc quản trị được đặt ra trong giao thức sẽ luôn là điểm tập trung. Các tổ chức tập trung có thể hoạt động với hiệu quả cao hơn nhiều nhưng sẽ làm mất đi lợi ích của việc tham gia mở.

Kết luận

DAO cho phép các tổ chức thoát khỏi sự phụ thuộc vào thể chế truyền thống. Thay vì một thực thể trung tâm điều phối những người tham gia, các quy tắc quản trị được tự động hóa và hướng các tác nhân tới kết quả có lợi nhất cho mạng.

Mạng Bitcoin có thể được coi là DAO đơn giản và hiện tại các triển khai khác chưa có nhiều. Chìa khóa để thiết kế DAO tốt là đặt ra một bộ quy tắc đồng thuận hiệu quả để giải quyết các vấn đề phức tạp về phối hợp tham gia. Thách thức thực sự trong quá trình triển khai DAO có thể không hoàn toàn là công nghệ, mà là xã hội.

Minh Anh

Theo Academy Binance

Theo dõi trang Twitter | Theo dõi kênh Telegram | Theo dõi trang Facebook